Türkiye rezerv azalışında dünya şampiyonu oldu

TCMB'nin yurt dışı ve yurt içindeki bankalardan swapla (takas) ödünç aldığı döviz ve altınlar dışında brüt rezervi 2020 yılında 55,7 milyar dolar azaldı. IMF verilerine göre Türkiye, 2020 yılında rezerv kaybında dünya birincisi oldu.

Merkez Bankası'nın (TCMB) rezervlerinde son iki yılda sert düşüş yaşandı. Rezervlerde yaşanan bu düşüş diğer ülkeler ile kıyaslandığında ortaya çarpıcı sonuçlar çıktı.

East Capital Gelişen ve Öncü Piyasalar Portföy Yöneticisi Emre Akçakmak’ın Uluslararası Para Fonu (IMF) verilerinden faydalanarak yaptığı derlemeye göre, Türkiye 2020 yılında merkez bankasının rezervlerinde yaşanan düşüşte dünyada ilk sıraya yerleşti. Ülkelerin rezerv rakamları, son paylaşılan veriler üzerinden hesaplandı. Bazı ülkeler için son açıklanan veriler kasım ayına ait IMF verilerinden derlendi.

YÜZDE 64 DÜŞÜŞ YAŞANDI

Sözcü'den Emre Deveci'nin haberine göre; TCMB’nin yurt dışı ve yurt içindeki bankalardan swapla ödünç aldığı döviz ve altınlar haricinde brüt rezervi 2019 yılının sonunda 87,1 milyar dolarken, 2020 yılının sonuna gelindiğinde yüzde 64 oranında düşüş yaşanarak 31,4 milyar dolar olarak kaydedildi.

Swap düşüldüğünde Türkiye'nin brüt rezervinin milli gelire oranı yüzde 5'e düştü. Brüt rezervinin milli gelire oranına bakıldığında Türkiye'nin gerisinde yüzde 4'lük oran ile Sri Lanka yer aldı.

Swap dahil edildiğinde Türkiye’nin 2019 yılı sonunda 105,5 milyar dolar olan brüt rezervi, 2020 sonunda 93,3 milyar dolara düştü.

2020'nin sonuna gelindiğinde TCMB’nin yurt dışı ve yurt içindeki bankalardan swap (takas) ile ödünç aldıkları ve zorunlu karşılık olarak elinde tuttuğu döviz ve altınlar düşüldüğünde net rezervi -48,2 milyar dolara geriledi.

Türkiye'yi rezerv azalışında miktar olarak 46 milyar dolarlık kayıplar Suudi Arabistan takip etti. Fakat oransal olarak Suudi Arabistan’ın kaybı sadece yüzde 9 olarak kayıtlara geçti.

Oransal olarak bakıldığında Türkiye'den sonra en çok rezerv kaybı Sri Lanka’da kaydedildi. Ancak Sri Lanka'nın 2019 sonunda 7 milyar dolar gibi çok sınırlı bir rezervi bulunuyordu.

Rusya, petrol ve doğalgaz fiyatlarında yaşanan düşüşe rağmen rezervini 40 milyar dolar yükselterek 594 milyar dolara çıkardı.

Miktarsal olarak rezervini en çok artıran ülke ise 165 milyar dolarlık artış ile Hindistan oldu.

TCMB'NİN NET REZERVLERİNDE 140 MİLYAR DOLARLIK AÇIKLANAMAYAN DÜŞÜŞ

Uzmanlar ve bankacılık kaynakları, son iki yılda TCMB’nin net rezervlerinde yaklaşık olarak 140 milyar dolarlık ‘açıklanamayan’ bir düşüş olduğunu ve bu paranın da döviz kurlarındaki artışı frenlemek için örtülü olarak kullanıldığını belirtiyor. TCMB bu açıklamaları yalanlamazken Hazine ve Maliye Bakanlığı görevinde Berat Albayrak'ın, TCMB Başkanlığı'nda ise Murat Uysal'ın bulunduğu dönemde yaşanan piyasaya örtülü müdahaleler, ekonomi yönetimi değişimi sonrasında dursa da geçmiş defterler de açılmıyor.

140 MİLYAR DOLAR NASIL HESAPLANIYOR?

TCMB’nin 2018 sonunda 30,3 milyar dolarlık net rezervi bulunuyordu.

Hazinenin net döviz ve altın borçlanması, reeskont kredisi geri ödemeleri ve bankalarla yapılan swap (döviz-TL takası) işlemleri net rezervi artırırken, enerji KİT’lerine döviz satışı ve TL depoları karşılığı döviz depo ihaleleri net rezervi düşürüyor.

Son iki yılda hazine net döviz ve altın borçlanması 36,8 milyar dolar. Dış borç faiz ödemesi 9,6 milyar dolar. Reeskont kredisi ödemesi 45,8 milyar dolar. Enerji KİT’lerine döviz satışı 11,9 milyar dolar. TCMB swap artışı 60,1 milyar dolar. Sonlanan TL depoları karşılılığı döviz depo ihaleleri 1,9 milyar dolar.

Başlangıçtaki 30,3 net rezerve, bu rakamlar eklendiğinde (enerji KİT’lerine satışı ve dış borç faiz ödemesi eksi olarak, diğerleri artı), net rezervin 2020 sonunda yaklaşık 153,4 milyar dolar olması gerekiyordu ancak bu rakam 13,7 milyar dolar seviyesinde.

Bu durumda, aradaki 139,7 milyar dolarlık ‘açıklanamayan’ fark bulunuyor.

TCMB'nin bankalardan swap ile ödünç aldığı döviz ve altın miktarı 61,9 milyar dolar. Bu rakam hariç tutulduğunda 2020 sonunda TCMB'nin net rezervi -48,2 milyar dolar seviyesinde.

Emre Deveci/Sözcü