Habur’dan çıkan TIR sayısında büyük düşüş

Mallarının Kuzey Irak’ta mahsur kalmasından endişe edenler beklemede veya başka güzergahlara yöneliyor. Habur kapı trafik rakamları hem çıkış hem giriş yönünden trafiğin devam ettiğini gösteriyor. 30 Eylülde 1.523 giriş, 1.930 çıkış olmuş. Bir gün sonra 1 Eylülde giriş bin 25’e gerilemiş. 500 azalma gerçekleşmiş. Çıkışlar da 1.533’e düşmüş. Orda da 400 azalma görünüyor. 2 Ekim'de 1.820 TIR girmiş, bin 240 çıkış olmuş. Giriş yapan sayısı artışta, çıkışta düşüş devam ediyor. Son üç günde çıkış yapan TIR sayısı 1.930’dan 1.240’a gerilemiş. 700 adetlik azalma dikkat çekiyor.

Bu trafiğin devam edip etmeyeceğine hükümet karar verecek. Kuzey Irak’taki referandum sonrası gündeme gelen yaptırımlar kapsamında eğer Habur kapatılırsa, ne olacak? Kuzey Irak’a giden, daha doğrusu Habur’dan geçen malların yüzde 80 – 85’i güneye, yani Irak’a gidiyor. Kapı kapanırsa Kuzey Irak değil Irak’a gidecek mallara yeni yollar bulmak gerekiyor. Bu konu da ilgili bakanlıklar hem de sektör çalışma yapıyor. Sektör örgütleri, lojistik firmaları Antalya’da toplantı yaptı. Irak’a yoğun çalışan sektör temsilcileri ile bir araya geldi. Irak’la çok yoğun çalışan şirketler Habur’u tek alternatif olarak gördüklerini ifade etti. UND yetkilileri, “Şu anda bakanlık alternatifler üzerinde düşünüyor” diyor. Peki alternatifler ne?

Öncelikle belirtelim hiçbir alternatif, maliyet ve hız yönünden aynı olmuyor. Yol uzuyor, maliyet artıyor. Birinci seçenek İran üzerinden gidiş. Bakanlığın değerlendirdiği bir diğer hat ise İsrail- Ürdün-Irak güzergahı. Ancak bunun için Irak’ın izin vermesi gerekiyor. Irak, İsrail üzeri bir hattı kabul etmeyebilir. Yetkililer, “Kabul ederse biz zaten İsrail’e Ro-Ro ile geçiyoruz, mevcut bir hattımız var. Oradan Ürdün’e geçiyoruz, burada indiriyoruz malları. Irak’a devam edilebilir. Ancak Irak kabul etse bile bu hat çok maliyetli. Şu anda 4-5 günde giden ürünler bu güzergahta 14 güne kadar çıkıyor. Maliyetler de 5 ila 10 katına kadar çıkıyor” dedi. Bir başka seçenek Süveyş Kanalı üzerinden gidilmesi. Fakat o da 10 bin dolarlara çıkıyor. İsrail üzerinden ise 7 bin dolarlara geliyor.

TİM Lojistik Konseyi Başkanı Bülent Aymen’le konuştuk. Aymen, “Aslında Habur’dan başka diğer alternatifler maliyet ve zaman açısından ihracatçıyı büyük sıkıntıya sokar. Umarız kapı kapanmaz. Ancak tabii ki bu hükümet meselesi, güvenlik meselesi. Şu anda problem yok. Kapı henüz kapanmadı” dedi. Eğer kapanırsa alternatifler konusunda beklentiniz, öneriniz nedir şeklindeki soruma da şu cevabı verdi:

“Basra’ya Ro-Ro konulabilir belki. Konteynerlerle içeriden taşıma yapılabilir ama o zaman da güvenlik sorunu var. Kuzey Irak’a giden malların yaklaşık yüzde 85’i Irak’a gidiyor zaten. Almanya’dan sonra 3. pazarımız. Kuzey Irak pazarını kaybetmek bizim için çok önemli değil ama önemli olan güneyi kaybetmemek. Bu nedenle bizim için Habur dışında hem malların acele gitmesi zaman alacak hem de maliyet artacak. Bölgeye rahat ulaşmak açısından öyle bir organizsayon kurulmuş durumda, içeri doğru giden mallar Zaho’da değişiyor TIR kafaları değişiyor, dorseler Iraklı TIR’larla gidiyor içeri. Orada oturmuş bir sistem var. Şu anda başka bir kapının açılması, İran üzerinden açılacak bir kapıda İran sorun çıkaracak. Ayrıca bizim bıraktığımız pazara mutlaka İran girecektir. Şu anda tüm sektörlerde pazar lideriyiz.

Dolayısıyla Habur’un kapanması bizim için çok sıkıntılı. Hem maliyet hem zaman açısından çok zorlaştırıyor. Geçen gün Antalya’da bunun toplantısını yaptık başkanla. Irak’a yoğun çalışan sektör temsilcileri ile bir araya geldik. Ortaya çıkan şey Irak’la çok yoğun çalışan arkadaşlarımız Habur’u tek alternatif olarak görüyorlar. O nedenle umarız bu kapı kapanmaz, bu sorun çözülür. Umarız referandum sonucunda böyle bir karar almazlar, geri adım atarlar. Öbür türlü büyük sıkıntı. Ancak tabii ki hükümet güvenlik nedeniyle böyle bir karar vermek zorunda kalırsa yapacak bir şey yok. O zaman bir şey yapmak zorunda kalırız.”

Hava ve deniz navlunu %5 arttı

Türkiye’den Irak’a en fazla taşıma yapan şirketlerden biri de Taha Kargo. Şirket, bu ülkeye karayolu, havayolu ve denizyolu olmak üzere üç farklı moddan taşıma yapıyor. Taha Kargo Yönetim Kurulu Başkanı Emin Taha, Habur’un kapatılması gibi bir durumda Irak’a yapılan ihracatın büyük zarar göreceğini dile getirerek şunları söyledi: “Bizim Irak’a tek çıkış kapımız Habur. Kuzey Irak pazarını kaybetmek bize büyük kayıp yaşatmaz ancak Habur üzerinden yapılan ihracatın yüzde 85’i Irak’a gidiyor ki, bu pazar bizim için çok önemli. Bu kapı kapanırsa Irak’a olan tüm ihracatımız çok olumsuz etkilenecek. Bu kapı kapanırsa kendi bacağımıza kurşun sıkmış gibi oluruz. Bu nedenle hükümetimiz doğru bir karar vererek bugüne kadar kapıyı kapatmadı. Umarız da bu kapı kapanmaz.

Alternatif olarak düşünülen Ovaköy Kapısı henüz yeterli altapıya sahip değil. İki tarafta bu konuda çalışıyor. Ancak burada altyapının belli bir seviyeye gelmesi en az 5 ayı bulur” dedi. Taha Kargo olarak tüm taşıma modlarında hizmet vermeye devam ettiklerini belirten Emin Taha, ancak güvenlik endişesiyle Kuzey Irak’a taşıma yapmaktan çekinenler olduğu için deniz ve havayoluna talep artışı olduğunu, bunun bir yansıması olarak da hava ve deniz navlunlarında yüzde 5 artış olduğunu söyledi.

Aysel Yücel/Dünya